همایون خشندیش- اگر از فاصله دوری به ساحل دریا نگاه کنیم به جای جزئیات، کلیتی از تصویر ساحل در چشم و ذهن ما به نمایش در خواهد آمد. تصویری محو و گنگ اما رویایی که فقط موجودیت ساحل به آنگونه که شخصا دریافت می کنیم را نمایش می دهد. به عبارتی ساده تر دریا را آنگونه که می بینیم تعریف می کنیم نه آنگونه که هست.نقاشی در امپرسیونیسم پیشگام بود نقاشان اغلب سعی می کردند قلم خود را مخصوصا تصنعی و اغراق امیز بر روی بوم به تصویر بکشند.تصویر دریا برای آنها همانگونه بود که نقاشی می کردند نه آنگونه که رئالیست ها تعریف می کردند. اما امپرسیونیسم بر خلاف اکثر سبک های نقاشی در موسیقی نقش بسزایی بازی کرد. کلود آشیل دبوسی در موسیقی انقلاب بزرگی کرد. با اینکه در موسیقی قراعت دقیقی از واقعیت وجود ندارد اما با این حال دبوسی شخصی بود که مرزهای سنت را شکست.او برای اینکه فضای رویا گونه امپرسیون را در موسیقی تقویت کند قواعد معمول آن زمان(نیمه دوم قرن نوزدهم) را در هم شکست. اکوردهای او حس معلق بودن را تقویت می کرد و تنالیته تا جایی که می توانست کم رنگ تر جلوه می کرد.چیزی که در آن زمان موسیقی دیسونانس( فواصل نامطبوع یا حل نشده) طرد می شد، در موسیقی دبوسی جلوه گر بود.حتی ریتم چهارچوب های خود را به شکلی که در موسیقی غرب معمول بود، از دست داد.سبک امپرسیونیستی دبوسی ،بیان نهایی رمانتیسم و نیز سر آغاز عصری نو بود. استفاده او از رنگ صوتی(ارکستراسیون) به عنوان عنصری حیاتی برای خلق فرم و تکنیک های هارمونیک بدیعش ،او را طلایه دار و موسیقیدان برجسته سده بیستم ساخت.
موسیقی در کل یکی از عناصر مهم فرهنگ غرب بشمار می رود. در اروپا مثلا آلمان، اتریش، فرانسه، روسیه و... هر کدام در رقابتی شدید در ایجاد سبک ها، متد پداگوژی های موسیقی و آموزش های همگانی حتی در مدارس سعی می کنند هویتی غنی از خود در موسیقی نشان دهند. چیزی که آمریکا در اوایل قرن بیستم به شدت به آن نیاز داشتند همین فاکتور فرهنگ غربی بود. با اینکه بلوز قسمتی از هویت موسیقی آمریکاست اما به علت سادگی و مسائل دیگر توان حضور در محیط های آکادمیک به صورت یک موسیقی غنی، پیچیده، قابل رقابت را نداشت. توالی سه آکورد نمی تواند نشانگر یک هارمونی غنی از یک موسیقی باشد آن هم در زمانی که اروپا تا قرن نوزدهم عجوبه هایی مانند شوپن، بتهوون، موتزارت، چایکوفسکی و ... را در درون خود به عنوان نخبه های موسیقی داشت.بلوز توانایی حضور به عنوان یک سبک را در محیط های آکادمیک موسیقی کلاسیک اروپا را نداشت.
موسیقی جز مانند تمام سبک ها دارای چهار عنصر اصلی است. یعنی هارمونی، ارکستراسیون، لحن و ریتم مخصوص خود که سبک جز را نسبت به سایر سبک های موسیقی مجزا می کند.در موسیقی جز با یک هویت بومی از ایالات متحده آمریکا مواجه هستیم. هویتی که سیاهان امریکا به شدت اعتراضات ضد نژاد پرستی و عرض اندام پر رنگی از نظر فرهنگی در مقابل سفید پوستان را از خود نشان می دهد.هویت موسیقیایی جز برای آمریکایی ها به سرعت مرزهای نژادی را درنوردید و سفید پوستان علاقه مند به موسیقی را نیز جذب خود کرد.
در موسیقی جز مانند موسیقی امپرسیونیسم رویا پردازی به اوج خود می رسد تا جایی که می توانیم حتی مانند سرزمین عجایب آلیس هر چیز باور نکردنی را در ذهن با شنیدن آن موسیقی مجسم کنیم. اما این رویاهای فانتزی مانند موسیقی فاخر و زیبای رمانتیک یا کلاسیک نیست. در این موسیقی ساختارهای زیباشناسانه رمانتیک در هم می ریزد و به جای آن رویایی فانتزی و غیر قابل باور رئالیستی نقش بازی می کند.تا جایی که حتی پلنگ صورتی دوران بچگی ما نیز با موسیقی جز خود را نمایش می دهد.البته همیشه هم فانتزی های شیرینی در کار نیست امکان دارد یک هجو تلخ از واقعیتی مانند جنگ های جهانی به گوش برسد.
اگر در یک نقاشی امپرسیونیستی رنگ، نور و حجم نقش اساسی ایفا می کنند در موسیقی جز هم رنگ و نور را ارکستراسیون و حجم را هارمونی پر می کند.البته با تمام این تشابهات نمی توان گفت که این فاکتور فرهنگی آمریکا وام گرفته از یک فرهنگ موسیقیایی اروپایی مثل فرانسه زادگاه دبوسی است؛به هر صورت نوآوری های بدیعی را در سبک جز شاهد هستیم.اما هر موسیقی ماندگاری از ریشه های غنی و معتبری نشات گرفته است.
امروزه در اکثر کنسرواتوار و یا دانشگاه های موسیقی معتبر جهان مانند کنسرواتوار وین، مسکو و... جز به عنوان یک موسیقی کاملا حرفه ای در حال تدریس است. آمریکایی ها به این سبک موسیقی در اکثر محافل موسیقیایی جهان شناخته می شوند. بسیاری از آثار کلاسیک سینمای جهان، کارتون هایی که ما در زمان بچگی تماشا می کردیم مثل تام و جری، پلنگ صورتی و... از موسیقی جز استفاده می کنند.
انتهای پیام